به گزارش شهرآرانیوز؛ نهفقط روانشناسی مدرن و آکادمیک امروز بلکه آموزههای دینی هم خانواده را منشأ و دلیل آفرینش و رشد یا نابودی برخی خصایص و رفتارها در افراد میدانند. به تعبیر سادهتر، این خانواده است که در تعیین علاقهمندیها و راهورسم زندگی، اصلیترین نقش را ایفا میکند. وقتی پای دین و جذب فرزندان به آموزههای آن به میان میآید، اهمیت این نقشآفرینی دوچندان میشود. در اینباره با حجتالاسلاموالمسلمین سیدمهدی واعظموسوی، مشاور خانواده، استاد حوزه و دانشگاه و کارشناس مذهبی، گفتوگو کردهایم.
آنچه ما همیشه خانوادهها را از آن پرهیز میدهیم، این است که انجام واجبات و مستحبات عبادات دینی توسط بچهها نباید با حالت اکراه و اجبار باشد. وقتی پدر و مادر و خانواده، فرزند را اجبار یا به تعبیر قرآن اکراه میکنند، موفقیت و حاصلی در آن عمل نیست. اگر بخواهیم فرهنگ عبادت و نیایش در خانواده ترویج و نهادینه شود، لازمهاش آن است که در آن اجبار و اکراه نباشد. تکرار یک عمل و تحمیل عبادات بهویژه مستحبات به اعضای خانواده، اثر منفی و نتیجه عکس دارد.
نهادینه کردن تمایل و عمل به عبادات در فضای خانواده، باید با ظرافت انجام شود. وقتی پدر و مادر نزد فرزندان مقبولیت داشته باشند، اعمال عبادی آنها چه واجب و چه مستحب در بچهها اثر مثبت میگذارد و بچهها به اندازه استعداد و ظرفیت وجودی خود به عبادات تمایل مییابند و آن را انجام میدهند و دیگر نیازی به تکرار و سفارش دائم در اینباره نیست. زیستشناسان میگویند گیاه و گل بهسمت نور رشد میکند. وقتی برای گیاه اینطور تدبیر شده است که بهسمت بالا برود، ما که اشرف مخلوقات هستیم، قطعا نرمافزار وجودیمان بهسمت بالا و مقصد متعالی، طراحی شده است.
این پدر و مادر هستند که باید ظرفیت وجودی بچهها را برای رشد در فضای دینی بالفعل کنند؛ اگر خانواده در تربیت دینی و عبادی بچهها این مسئله را لحاظ کند، با مشکل مواجه نمیشود؛ چون کسی با نور مخالفت نمیکند؛ مگر اینکه ما نور را نشان ندهیم یا به شیوه نامناسب عرضه کنیم. هرجا کرامت باشد، انسان بهسمت آن میرود؛ مگر آنکه ما کریمانه رفتار نکنیم و کریمانه سخن نگوییم و با رفتار اشتباه در مسیر تربیت دینی بچهها، مانع ایجاد کنیم.
وقتی دامن پرمهر خانواده گسترانده شود، شخصیتهای بزرگ شکل میگیرند و در جامعه اثرگذار میشوند. اینها هم با فضای مجازی و جاذبههای رسانهای و... روبهرو بودند، اما جذب پدر و مادر و تربیت آنها شدند. حال وقتی پدر و مادر در مقبولیت و محبوبیت ضعف داشته باشند، درباره انجام مسائل دینی در بچهها مقاومت ایجاد میکنند. جاذبه رفتاری در گرایش به دین و تربیت دینی به قدری اثر میگذارد که قرآن خطاب به پیامبر (ص) میفرماید: «به مرحمت خدا بود که با خلق، مهربان شدی و اگر تندخو و سختدل بودی، مردم از گرد تو متفرق میشدند»؛ این رفتار برای پدر و مادرها در تربیت دینی بچهها یک نقشه راه و راهبرد است.
پدر و مادری که بهدلیل سوءرفتار و خشونت و بداخلاقی در نگاه بچهها منفور هستند، وقتی نماز میخوانند و عبادت میکنند، در فرزندان اثر نمیکند و الگوبخش نیست، حتی نماز و عبادتشان در چشم بچهها منفور هم میشود! اما اگر والدین برای بچهها مقبول و محبوب باشند، اعمال عبادیشان نیز جذاب میشود. بارها در اخبار شنیدهایم که آمریکا داعش را درست کرد تا چهرهای خشن از اسلام نشان دهد و جلوی اسلامگرایی را بگیرد. وقتی آمریکا میخواهد با داعش از دین، چهرهای کریه و خشن نشان دهد، پدر و مادر خشن هم هرقدر اهل عبادت و طاعت باشند، در بچهها اثر نمیکند و پس زده میشوند.
اگر میبینیم در این رقابت، فضای مجازی موفق میشود و خانواده عقب میافتد، بهدلیل ضعف پدر و مادر و فقدان مهارتهای پرجاذبه در آنهاست. اگر پدر و مادر با گفتار و رفتار خود محبوبیتشان را از بین نبرند، هیچ جاذبهای با آنها توان رقابت نخواهد داشت؛ چنانکه در همین دنیای پرغوغا چهبسیار چهرههای درخشانی که در فضای خانواده به مسیرهای متعالی دین هدایت شدهاند؛ چهرههایی همچون شهید محسن حججی و آنها که در علم و دانش پیشرفت کردهاند. اینها محصول و خروجی نهاد خانواده هستند؛ چنانکه شهیدحججی برای رفتن به سوریه، پای مادر را بوسید و اجازه گرفت.
اینکه بگوییم رشد فناوریها بین نسلهای جدید با خانواده و جامعه فاصله میاندازد، اشتباه است. هرقدر هم جاذبه در جهان اعم از اینترنت و فضای مجازی و پیامرسانها و... ایجاد شود، نمیتواند جای جاذبههای خانوادگی و پدر و مادر را بگیرد؛ چون بچه از وجود آنهاست و حقیقیترین رابطه بین آنها برقرار است. روابط دیگر مجازیاند و حقیقت ندارند. اصالت با دست نوازش مادر و عطوفت و مهر پدر است، پس اگر آنها راهورسم ارتباط صحیح با بچهها را بدانند، هرگز فضای مجازی و جز آن نمیتواند با پدر و مادر رقابت کند.
پدر و مادری که با خشونت و بدرفتاری بچهها را به دین فرامیخوانند، فقط باعث فراری شدن آنها از دین و گرایش نیافتنشان به عبادت میشوند و آنها را دلزده میکنند. گرایش دینی مبتنیبر حب است و هرچه مهرورزانهتر عمل کنیم، قطعا گرایش بچهها به دین و مذهب و انجام واجبات و مستحبات بهویژه در فرصتهایی مثل ماه رجب و مناسبتهای آن، بیشتر میشود و با عبادت مأنوس میشوند.